मदार (आँक ) बिरुवा : वैज्ञानिक, धार्मिक तथा औषधीय अध्ययन मदार, जसलाई आँक पनि भनिन्छ, धार्मिक र औषधीय रूपमा महत्वपूर्ण एक विषाक्त औषधीय बिरुवा हो। हिन्दू धर्ममा यसलाई भगवान शिव र गणेशको पूजामा प्रयोग गरिन्छ, भने आयुर्वेदमा यसको औषधीय प्रयोग महत्त्वपूर्ण मानिन्छ। वैज्ञानिक वर्गीकरण वैज्ञानिक नाम: Calotropis gigantea (सेतो आक), Calotropis procera (बैजनी आक) परिवार: Apocynaceae उत्पत्ति क्षेत्र: दक्षिण एसिया, मध्य पूर्व, अफ्रिका सामान्य नामहरू: Giant milkweed, Crown flower, Swallow-wort रासायनिक संघटकहरू तथा तिनीहरूको प्रभाव मदार बिरुवामा विभिन्न जैविक सक्रिय तत्वहरू पाइन्छन्, जसले यसलाई औषधीय रूपमा प्रभावकारी बनाउँछन्। धार्मिक तथा ज्योतिषीय महत्व बुध ग्रहको शान्तिका लागि: बुधबार वा सोमबार सेतो आकको जराको पूजा गरी चाँदीको ताबीजमा राखेर धारण गर्दा बुध ग्रहको अशुभ प्रभाव कम हुने विश्वास गरिन्छ। गणेशको रूप लिने आँक: ११३ वर्ष पुरानो आक बिरुवाको जरा गणेशको आकृतिमा परिणत हुने मान्यता छ, जसको पूजा गर्दा घरमा सुख-समृद्धि प्राप्त हुन्छ । औषधीय उपयोग तथा फाइदा । 

१. जोर्नी दुखाइको उपचार उपयोग: मदारको ताजा पातलाई हल्का तताएर दुख्ने ठाउँमा बाँध्दा तुरुन्तै राहत मिल्छ। तोरीको तेलमा पात तताएर पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ। वैज्ञानिक प्रभाव: Tannins र Flavonoids का कारण सूजन (inflammation) कम हुन्छ। Analgesic गुणले दुखाइ कम गर्छ । 
२. छाला रोगको उपचार उपयोग: मदारको दूधमा बेसार मिसाएर दाद, खुजली, चिलाउने, फंगल इन्फेक्सन, र एक्जिमा भएको ठाउँमा लगाउँदा सुधार देखिन्छ। वैज्ञानिक प्रभाव: एन्टिफङ्गल तथा एन्टिब्याक्टेरियल गुणले छाला संक्रमण रोक्न मद्दत गर्छ। Resins ले छालालाई चाडो निको पार्छ । 
३. पायल्स (बवासीर) को उपचार उपयोग: मदारको दूधमा बेसार मिसाएर प्रभावित ठाउँमा लगाउँदा पायल्सको समस्या कम हुन्छ। वैज्ञानिक प्रभाव: एन्टिइन्फ्लेमेटोरी तत्वले बवासीरको सूजन कम गर्छ। Calotropin ले रक्तसञ्चार नियन्त्रण गरेर उपचार प्रक्रिया छिटो बनाउँछ ।
 ४. दाँत दुखाइको उपचार उपयोग: मदारको दूध गिजामा लगाउँदा तुरुन्त आराम मिल्छ। वैज्ञानिक प्रभाव: Antimicrobial गुणले गिजामा रहेका ब्याक्टेरिया नष्ट गर्छ। Analgesic तत्वले दुखाइ कम गर्छ ।
 ५. बाँझोपनको उपचार उपयोग: मदारको पातको उपयोग आयुर्वेदमा गरिन्छ, तर चिकित्सकीय सल्लाह बिना प्रयोग गर्न हुँदैन। वैज्ञानिक प्रभाव: हार्मोन सन्तुलनमा मद्दत गर्ने तत्वहरू पाइन्छ। शरीरमा रक्तसञ्चार सुधार गर्छ। Side Effects (हानिकारक असरहरू) मदार एक विषाक्त बिरुवा भएकाले यसको दुध तथा अन्य भागको प्रयोग गर्दा सचेत रहनुपर्छ। Contraindications (प्रयोग निषेध) निम्न व्यक्तिहरूले मदारको औषधीय प्रयोग गर्नु अघि ध्यान दिनुपर्छः गर्भवती तथा स्तनपान गराउने महिलाहरू – गर्भपात तथा नवजात शिशुमा असर पार्न सक्छ। हृदय रोगीहरू – यसको कार्डियाक ग्लाइकोसाइड मुटुका लागि हानिकारक हुन सक्छ। बालबालिकाहरू – विषाक्त प्रकृतिका कारण बालबालिकामा गम्भीर असर पार्न सक्छ। एलर्जी भएका व्यक्ति – मदारको दूध तथा पात केही व्यक्तिहरूमा छालासम्बन्धी एलर्जी गराउन सक्छ । 
निष्कर्ष मदार (Calotropis gigantea/procera) धार्मिक, ज्योतिषीय तथा औषधीय दृष्टिले अत्यन्तै महत्वपूर्ण बिरुवा हो। यसमा पाइने जैविक सक्रिय तत्वहरूले विभिन्न रोगहरूको उपचारमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्। तथापि, यसको विषाक्त प्रभावलाई ध्यानमा राख्दै, उचित मात्रामा तथा विशेषज्ञको सल्लाहअनुसार मात्र प्रयोग गर्नुपर्छ ।